Άρθρο του Νικόλαου Παπαδημητρίου “Η νύχτα που θα έρθει και δεν θα είναι ξαφνικά”
Η Τουρκία θέλοντας να πλασαριστεί στη νέα δομή του συστήματος ισχύος έχει θέσει πλέον σε εφαρμογή μια πληθώρα δράσεων που θα φέρουν στην επιφάνεια όλα τα δόγματα και τις πάγιες αντιλήψεις που την συντροφεύουν από την ίδρυσή της έως και σήμερα.
Τουρκικές εθνικές αντιλήψεις
Η Στρατηγική της Τουρκίας χτίστηκε διαχρονικά βασιζόμενη σε πολιτικά αφηγήματα τα οποία αποτυπώνονται σε τέσσερις εθνικές αντιλήψεις. Ο πρώτος και θεμέλιος λίθος αποτελεί ο Εθνικός Όρκος (1920) (Millî Misak) που συνόδευε την ίδρυση της σύγχρονης Τουρκίας, δηλαδή η «μυστική διαθήκη» του ιδρυτή της Τουρκικής δημοκρατίας του Μουσταφά Κεμάλ, για τις μελλοντικές εθνικές διεκδικήσεις της Τουρκίας, που θα είναι απαράβατες γεωστρατηγικές επιδιώξεις για κάθε τουρκική κυβέρνηση. Ο Τουρκικός Εθνικός Όρκος αποτελεί επιβεβλημένη επιταγή του “Μεγάλου Ηγέτη” και Ιδρυτή της Τουρκίας που πρέπει να γίνει πράξη. Ο δεύτερος στρατηγικός πυλώνας αποτέλεσε η Εθνική Θέαση (Mili Gorus), του Νετζμεντίν Ερμπακάν (Necmettin Erbakan), μέντορα του Ταγίπ Ερντογάν (Recep Tayyip Erdoğan), και αφορά το πολιτικό Ισλάμ και την ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας από Ισλαμικό κόμμα. Μια ερεύνα του 2016 έδειξε πως τα 2/3 του πληθυσμού της Τουρκίας θεωρούν τους εαυτούς τους θεοσεβούμενους, εθνικιστές και συντηρητικούς. Αυτά τα χαρακτηριστικά αξιοποίησε ο Ταγίπ Ερντογάν για να διαμορφώσει τη σύγχρονη “ισλαμική” τουρκική δημοκρατία.
Το ισλαμικό στοιχείο σε συνδυασμό με το αποτύπωμα των ιστορικών δεσμών της οθωμανικής αυτοκρατορίας σε πολλές περιοχές της Ασίας, της Ευρώπης και της Αφρικής, ο Αχμέτ Νταβούτογλου
(Ahmet Davutoğlu) με το δόγμα “Στρατηγικού Βάθους” επισφράγισε την σύγχρονη γεωστρατηγική της Τουρκίας, δηλαδή την πολυεπίπεδη και εξωστρεφή άσκηση εξωτερικής πολίτικης σε όλες τις περιοχές που μπορεί να επηρεαστούν είτε λόγω εντόνου ισλαμικού στοιχείου είτε ιστορικών δεσμών. Το τελευταίο αφήγημα της εξωτερικής πολίτικης της Τουρκίας αποτελεί το δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας (Mavi Vatan) το οποίο αποτελεί ύμνο αναθεωρητισμού καθώς δεν εμπεριέχει βασικούς κανόνες διεθνούς δικαίου που καθορίζονται από την Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας των Ηνωμένων Εθνών (UNCLOS III, 1982).
Η εφαρμογή των δογμάτων και ο επαναπροσδιορισμός της Τουρκιάς στο σύστημα ισχύος
Η Τουρκία χτίζοντας ένα αναθεωρητικό αφήγημα που ακουμπά συμφέροντα πολλών χωρών έχει επιδείξει αποφασιστικότητα στην εφαρμογή των προαναφερθέντων εθνικών δογμάτων. Μια σειρά στρατιωτικών επιχειρήσεων (οι οποίες χαρακτηρίστηκαν παραδόξως ως ειρηνικές) όπως:
- Κύπρος 1974, “Επιχείρηση Αττίλας”,
- Ίμια 1996, “Γκριζάρισμα περιοχών”
- Συρία 2016, “Ασπίδα του Ευφράτη”,
- Συρία 2018, “Κλάδος Ελαίας”,
- Συρία 2019, “Πηγή Ειρήνης”
και μια σειρά από προσπάθειες παροχής στρατιωτικής συνδρομής και συνεχούς στρατιωτικής παρουσίας όπως:
- Στρατιωτικές βάσεις σε Κύπρο (στο κατεχόμενο μέρος της), Αλβανία (Αυλώνα), Σομαλία, Κατάρ,
- Λιβύη 2019, “Τουρκολυβικό στρατιωτικό μνημόνιο συνεννόησης”,
- Αζερμπαϊτζάν 2020, “Πόλεμος των 44 ημερών”,
- Ουκρανία 2022,
αποδεικνύουν ότι η Τουρκία εκτελεί σχέδιο εκμετάλλευσης πάσας φύσεως περιφερειακή αναταραχή προκειμένου να ασκήσει επιθετική και αναθεωρητική πολιτική με πρόσφατο το παντελώς ανυπόστατο νομικά Τουρκολυβικο Μνημόνιο Συνεννόησης που παραβιάζει και αμφισβητεί εν δυνάμει, βάση διεθνούς δικαίου, ελληνικά συμφέροντα.
Η αυταπάτη του κατευνασμού
Ο κατευνασμός ως μέσο αποτροπής έντασης ήταν διαχρονικά η εθνική αυταπάτη της Ελλάδας της οποίας τα απόνερα είμαστε υποχρεωμένοι τώρα να αντιμετωπίσουμε.
Η Τουρκία, όντας εγκλωβισμένη σε άτοπα και επικίνδυνα αφηγήματα υπερεξάπλωσης και πιεσμένη από το ανατροφοδοτούμενο εθνικιστικό παροξυσμό που εδρεύει στο ηθικοπολιτικό υπογάστριο του μέσου τούρκου πολίτη, δεν έχει άλλη επιλογή από το να ασκεί ρητορικό “bullying” ως υβριδικό μέσο άσκησης πίεσης προς την Ελλάδα και εν συνεχεία να αναζητήσει έναν τρόπο στρατιωτικής εμπλοκής μαζί της με απώτερο σκοπό τον διάλογο που θα στηρίζεται σε πολίτικες αποφάσεις και όχι το δίκαιο της θάλασσας, το οποίο δεν έχει αποδεχτεί να υπογράψει η Τουρκία.
Οι πλούσιοι ενεργειακοί πόροι του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου δεν θα είναι εγκλωβισμένοι και ανεκμετάλλευτοι εσαεί. Επίσης, ο χρόνος εκτιμάται ότι κυλάει υπέρ της Ελλάδας καθώς αυξάνονται οι τρόποι και τα μέσα αξιοποίησης πόρων (π.χ. εκμετάλλευση κοιτασμάτων νοτιοδυτικά της Κρήτης, ενδεχόμενη ηλεκτρική σύνδεση Ελλάδας – Αιγύπτου) και παράλληλα η αποτρεπτική ισχύς της ενισχύεται με σοβαρό ενδεχόμενο μελλοντικής ανατροπής ισορροπιών εναέριας στρατιωτικής ισχύος υπέρ της Ελλάδας. Στην αντίπερα όχθη, η Τουρκία ούτε τον χρόνο έχει, ούτε η ισορροπία δυνάμεων εξελίσσεται θετικά για αυτήν, ούτε έχει απομείνει σοβαρό διπλωματικό κεφάλαιο να επενδύσει καθώς η ανάκτηση της απολεσθείσας αξιοπιστίας, που επιχειρεί προσφάτως με γειτονικές χώρες, απαιτεί χρόνο και θυσίες.
Μια νύχτα θα έρθω ξαφνικά
Η προσέγγιση επίλυσης των διαφορών Ελλάδας-Τουρκίας είναι εκ διαμέτρου αντίθετη μεταξύ των δυο χωρών και κατ’ επέκταση αδιέξοδη. Η Ελλάδα αποδεχόμενη συζήτηση με ατζέντα πέραν της οριοθέτησης ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας θα θέσει σε αμφισβήτηση κυριαρχικά δικαιώματα, ενώ η Τουρκία αποδεχόμενη συζήτηση για οριοθέτηση ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας που θα εμπεριέχει στοιχεία του διεθνούς/εθιμικού δικαίου θα ακυρώσει στην πράξη πάγια εθνικά δόγματα. Όμως επειδή τα δόγματα δημιουργούνται για να μένουν, η Τουρκία προετοιμάζει εδώ και χρονιά με συστηματικό τρόπο την τουρκική κοινή γνώμη για το “δίκαιο” μιας ενδεχόμενης σύγκρουσης με την Ελλάδα. Η απόφαση είναι ειλημμένη και απαιτούνται οι κατάλληλες συνθήκες ή μια συγκύρια που θα επιτρέψει στην Τουρκία να διαβεί τον Ρουβικώνα και να δημιουργήσει νέα δεδομένα.
Η Τουρκία θα έρθει “νύχτα” αλλά όχι ξαφνικά γιατί το έχει προαναγγείλει, το προετοιμάζει και το χειρότερο ίσως το θεωρεί μονόδρομο.
Παπαδημητρίου Νικόλαος
