“Η διεπαφή της Ρωσικής λογοτεχνίας με άλλες εθνικές λογοτεχνίες της Ευρώπης” της Μάγδας Ρούσση
Ερευνητική & Εικαστική Καλλιτέχνις
Το Τμήμα Ρωσικής Γλώσσας και Φιλολογίας και Σλαβικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, επ’ ευκαιρία της συμπλήρωσης δέκα ετών λειτουργίας του, οργάνωσε στην Αθήνα, στις 22 και 23 Φεβρουαρίου 2018, Διεθνές Συγκριτολογικό Συνέδριο με θέμα: “Η ρωσική λογοτεχνία και η διεπαφή της με άλλες εθνικές λογοτεχνίες της Ευρώπης”, το οποίο αποσκοπεί στην εξέταση και ανάδειξη των αλληλεπιδράσεων ανάμεσα στη ρωσική λογοτεχνία, από τις απαρχές της μέχρι σήμερα, και τις άλλες ευρωπαϊκές εθνικές λογοτεχνίες. Η εναρκτήρια συνεδρία πραγματοποιήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2018 στη Μεγάλη Αίθουσα του Κεντρικού Κτηρίου του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Πανεπιστημίου 30).
Οι εργασίες του Συνεδρίου, οι οποίες αρθρώνονται θεματικά σε δύο ενότητες, στις επιδράσεις, δηλαδή, που η ρωσική λογοτεχνία άσκησε σε άλλες ευρωπαϊκές εθνικές λογοτεχνίες καθώς και στις επιδράσεις που η πρώτη δέχτηκε από αυτές, θα συνεχίστηκαν στις 23 Φεβρουαρίου 2018 σε τέσσερις, παράλληλες συνεδρίες ενώ γράφουσα παρευρέθην στο “Άλκης Αργυριάδης” του Κεντρικού Κτηρίου του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Πανεπιστημίου 30).
Στο Συνέδριο συμμετείχαν πενήντα επιστήμονες από δώδεκα χώρες: Αρμενία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Γαλλία, Ελλάδα, Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία, Λιθουανία, Ουκρανία, Ρωσική Ομοσπονδία και Σερβία. Η παρακολούθηση των εργασιών του ήταν ανοικτή για το κοινό. Σημείωσε μεγάλη επιτυχία διότι μας, εδώθη η ευκαιρία να γίνει κατανοητή η δυνατότητα αξιοποίησης του πολιτισμού, ως παράγοντας ισχύος της χώρας (Ρωσία), μέσω της λογοτεχνίας, στο διεθνές σύστημα με την συγκριτική μέθοδο καθώς και τον διάλογο. Εχει επιλεγεί η Ρωσική λογοτεχνία που στο εν λόγω συνέδριο κινήθηκε σε δύο άξονες, Ρωσικές επιδράσεις και αντικατοπτρισμοί στις Ευρωπαϊκές λογοτεχνίες μέχρι και τον 20ο αιώνα και αντίστοιχα Ρωσικές επιδράσεις και αντικατοπτρισμοί στην Ρωσική λογοτεχνία απο τις απαρχές της μέχρι και τον 20ο αιώνα.
Προέδρευσαν την πρώτη συνεδρία στις 22-2-2018 στο Κεντρικό Κτίριο του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεστημίου Αθηνών ο Αν. Πρύτανης καθηγητής Ναπολέων Μαραβέγιας, χαιρετισμοί απο την Κοσμήτορα της Φιλοσοφικής Σχολής (ΕΚΠΑ) Καθηγήτρια Ελένη Καραμαλέγκου, την Πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας καθηγήτρια Βασιλική Πάτσιου, την Πρόεδρο του Τμήματος Ρωσικής Γλώσσας και Φιλολογίας των Σλαβικών Σπουδών του (ΕΚΠΑ) καθηγήτρια Ελένη Στεργιοπούλου.
Ενώ στην επομένη στις 23/2/2018 προέδρευσαν σε τέσσερις, παράλληλες συνεδρίες, η Ομότιμη Καθηγήτρια (ΕΚΠΑ) Ελένη Πολίτου – Μαρμαρινού, Ομότιμη καθηγήτρια (ΕΚΠΑ) Ερασμία Λουίζα Σταυροπούλου, Καθηγήτρια (ΕΚΠΑ) Βασιλική Πάτσιου, Διευθύνων της έδρας Ρωσικής Λογοτεχνίας Κρατικό Πανεπιστήμιο του Ερεβάν, Αρμενία Διευθυντής Λεβόν Ακοπιάν, Καθηγήτρια Τμήματος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας (ΕΚΠΑ) Αναστασία Αντωνοπούλου, Καθηγήτρια Πανεπιστήμιο Αγίας Πετρούπολης, Πανεπιστήμιο Βίλνιους, Φατίμα Ελόεβα, Καθηγήτρια Τμήμα Φιλολογίας (ΕΚΠΑ) Αμαλία Μοζερ, Κύριος Ερευνητής, Ινστιτούτο Λιθουανικής Γλώσσας, Βίλνιους Λιθουανίας, Σεργκέγιους Τεμτσίνας.
Ακολούθησε θεατρικό δρώμενο του Αλεξάντρ Μπλοκ: “Η παράγκα των σαλτιμπάγκων” με την συμμετοχή φοιτητών των Τμημάτων Ρωσικής Γλώσσας και Φιλολογίας και Σλαβικών Σπουδών και Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Στον πρώτο θεματικό άξονα ακούσαμε ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις της επίδρασης του Ρωσικού λογοτεχνικού και όχι μόνο πρότυπο, στην αφύπνιση των κοινοτήτων Ισλαβόφωνης ανά υπό τον Οθωμανικό ζυγό Βαλκανικής χερσονήσου όπου η Ρωσία διαδραμάτισε σημαντικό και κοινωνικό ρόλο στις ιστορικές εξελίξεις και στις πνευματικές διεργασίες.
Ο 19ος αιώνας καλύφθηκε κατά μεγάλο μέρος από ανακοινώσεις για την επίδραση δύο γιγάντων της Ρωσικής λογοτεχνίας που εμπίπτουν ο μεν πρώτος ο Φίοντορ Ντοστογιέφσκι στις αρχές του δεύτερου μισού και ο αλλος ο Αντών Τσέχωφ στο τέλος του δεύτερου μισού του αιώνα.
Η επίδραση των δύο αυτών μεγάλων της Ρωσικής λογοτεχνίας στην Ελληνική εξετάσθηκε πολύπλευρα και διεξοδικά, με κυριότερες αναφορές στην σχέση του έργου των μεγάλων της Ελληνικής λογοτεχνίας του 19ου αιώνα όπως ο Παπαδιαμάντης και ο Βιζυηνός με το έργο του Ντοστογιέφσκι, αλλά και των μεταγενέστερων Γιάννης Μπεράτης και Τάσος Αθανασιάδης.
Ιδιαίτερης μνείας αξίζει η επιχειρηθείσα διερεύνηση της πρόσληψης του θεατρικού έργου του Αντών Τσέχωφ απο τον επιφανή σκηνοθέτη Γιάννη Χουβαρδά. Εξετάσθηκε επίσης, και η πνευματική “Οδύσσεια” του Νίκου Καζαντζάκη στην μετα-επαναστατική Ρωσία και η βασανιστική αλλά με την πηγαία ρώμη της πέννας των. Εξιστόρηση τεραστίων ανατροπών σε κοινωνικό και πνευματικό επίπεδο που έζησε ταξιδεύοντας εκεί στα πρώτα δύσκολα χρόνια της νέας εξουσίας. Η θέση και η πρόσληψη του έργου τους από άλλες εθνικές Ευρωπαϊκές λογοτεχνίες όπως της Γαλλικής, Γερμανικής, Ιταλικής, Αγγλικής, Πολωνικής και Σερβικής απετέλεσαν αντικείμενο ανακοινώνσεων που είχαν τεράστιο ενδιαφέρον.
Τέλος, με οξυδέρκεια αναλύθηκε το φαινόμενο της Ρωσικής επίδρασης πως πέρασε στην Ευρωπαϊκή αντίληψη βάσει της απεικονίσεως της στα έργα των Ρώσων συγγραφέων κυρίως δε του Τσέχωφ, ειδικότερα τονίσθηκε στο έργο του Τσέχωφ η διεθνική του διάσταση, που οδηγεί στο παράδοξο της ευρύτερης αποδοχής του στην Ευρώπη. Αν και, η πρόσληψή του απο το δυτικο- Ευρωπαϊκό κοινό διαφέρει απο την αντίστοιχη της πατρίδος του.
Εξίσου ενδιαφέρουσες ήταν και οι ανακοινώσεις σχετικά με την μετάφραση των έργων της Ρωσικής λογοτεχνίας σε άλλες Ευρωπαϊκές γλώσσες και δεν πρέπει να παραλήψουμε την αναφορά της επίδρασης ακόμα και σε μη Ευρωπαϊκές λογοτεχνίες ιδιαίτερα στην επίδραση κατά τον επαναστατικό 20ο αιώνα, το έργο του Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι στο έργο του Τούρκου ποιητή Nazim Hikmet.
Ο δεύτερος θεματικός άξονας του συνεδρίου κινήθηκε στην ανίχνευση των Ευρωπαϊκών επιδράσεων στην Ρωσική λογοτεχνία. Οπως είναι φυσικό, οι πρώτες επιδράσεις από μη Ρωσικές λογοτεχνικές παραδόσεις, αν και καταχρηστικά και μόνον, θα τις αποκαλούσαν εθνικές μιλώντας για εποχές που αγνοούσαν την σύγχρονη του Εθνους, ανάγονται στην πανίσχυρη Βυζαντική επίδραση καθώς και στην μέσω αυτής επίδρασης της κλασσικής αρχαιότητας στα πρώιμα Ρωσικά λογοτεχνικά έργα μέχρι τον 17ο αιώνα κυρίως θρησκευτικού ή χρονογραφικού χαρακτήρα.
Ενδιαφέρουσες ανακοινώσεις έγιναν για την ανίχνευση των Βυζαντινών πηγών του θρύλου της Χερσονήσου και το Ρωσικό Συναξάρι καθώς και την πρόσληψη του θέματος της προσωπικότητας του τυφλωμένου Σέρβου Βασιλιά Στεφάνου Ούρος Γ‘ στη Σερβική χειρόγραφη παράδοση απο το πρωτότυπο του Βούλγαρου Μητροπολίτη Κιέβου του 15ου αιώνα Γρηγόρη Τσάμπλακ.
Η ταξιδιωτική λογοτεχνική Ρωσική παραγωγή τον 17ο αιώνα εξετάσθηκε υπό το φώς εγγράφων τον Πέτρο τον Α’ της Φλωρεντίας σχετικά με Ρώσους σπουδαστές απο την Βενετία και την Τοσκάνη.
Ενώ ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, ήταν η έρευνα της σύνθεσης της Σλαβικής παράδοσης με την δίκη τους Ευρωπαική επιρροή στα έργα των εκπροσώπων των μοναδικού εκείνου πολιτισμικού φαινομένου που χαρακτηρίζεται ως Ρωσικό μπαρόκ.
Από τους κορυφαίους δημιουργούς που χάρισαν στην Ρωσική λογοτεχνία τον Ευρωπαϊκό της προσανατολισμό ανοίγοντας μια νέα εποχή της, ο Αλεξάντρ Σεργκέγεβιτς Πούσκιν αποτέλεσε το αντικείμενο μιάς οξυδερκούς ανακοίνωσης που ανίχνευσε τις πολλαπλές αναφορές του έργου του “ο Ευγένιος Ονέγκιν” σε πλήθος λογοτεχνικών προτύπων απο την Λατινική αρχαιότητα μέχρι το σύγχρονο του Αλεξάνδρο Ματσόλι.
Επίσης ακούσθηκαν οι ενδιαφέρουσες αναλύσεις για τις αναφορές του Πούσκιν στην Αρχαία Ελληνική παράδοση. Ιδιαίτερη θέση κατέκτησε στο ενδιαφέρον των συνέδρων ο Ρωσικός Αργυρός αιώνας της λογοτεχνίας, οι ρίζες του οποίου ανιχνεύτηκαν πέραν απο τον Γαλλικό συμβολισμό, τον Χριστιανικό, Μεσαιωνικό και πρώιμο Αναγεννησιακό πολιτισμό της Ιταλίας π.χ. περίπτωση vitreous teavana ή στον αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό που εκτρέπει την μυθοπλασία του Manderston.
Το έργο της Μαρίνας Τσιτάεβα / Marina Tsvetaeva και η σχέση της με την Ελλάδα και την Γερμανία καθώς και η ποιητική της ερμηνεία του κλασσικού μύθου απετέλεσαν επίσης ενδιαφέρον αντικείμενο μελέτης ενώ ακούσθηκαν πρωτότυπες ανακοινώσεις και για τα Ευρωπαϊκά λογοτεχνικά πρότυπα δημιουργών όπως ο Κοντασέβειτ Σβατς, η Λένα Σβατς καθώς και για την Πολωνική διασύνδεση απο τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα και την γέννηση του Ευρωπαϊκού του ειρωνικού αστυνομικού μυθιστορήματος στην σύγχρονη Ρωσική λογοτεχνία.
Μάγδα Ρούσση, (ΜΑ)
Ερευνητική & Εικαστική Καλλιτέχνις
