“Από τη Μάσκα στη Μάσκα” της Μάγδας Ρούσση, ΜΑ – Ιδρυματική Υπεύθυνη της Εικαστικής Ομάδας Πανεπιστημίου Πειραιώς
“Από τη Μάσκα στη Μάσκα”
Από την διάλεξη που πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή, 14η Φεβρουαρίου 2020 στο “ΚΕΝΤΡΟ ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ” υπό τη διεύθυνση της κ. Μαρίκας Θωμαδάκη, Καθηγήτριας Θεωρίας και Σημειολογίας του Θεάτρου, τ. Κοσμήτορος της Φιλοσοφικής Σχολής του “ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟY ΑΘΗΝΩΝ” (Ε.Κ.Π.Α) με Ομιλήτρια την Ελληνο-Καναδή Εικαστική Καλλιτέχνιδα, Ερευνήτρια & Designer Μάγδα Ρούσση, ΜΑ με τίτλο: “Από τη Μάσκα στη Μάσκα” για την ενημέρωση ετοιμάσθηκε η παρακάτω περίληψη του εν λόγω θέματος.
Π Ε Ρ Ι Λ Η Ψ Η
Η εστίαση έγινε στα σημαντικότερα κινήματα της Μοντέρνας Τέχνης του 20ου αιώνα και τι παρατηρήθηκε σε αυτά οπως: Στον Ιμπρεσιονισμό παρατηρούμε την απεικόνιση της εντύπωσης (impression), της αίσθησης που δημιουργείται από τα θέματα μέσα από το χρώμα και το φως, και όχι στην αναπαράσταση της πραγματικότητας. Οι ιμπρεσιονιστές θέλουν να συλλάβουν το στιγμιαίο, το φευγαλέο και γι’αυτό ζωγραφίζουν απευθείας στην ύπαιθρο, αγνοούν τις λεπτομέρειες του θέματος και δίνουν έμφαση στη γενική εντύπωση που δημιουργείται. Ενώ στην Ιμπρεσιονιστική ζωγραφική παρατηρούμε την Κατάργηση του περιγράμματος, την Επικράτηση του χρώματος, την Μείωση της σημασίας του θέματος, την Αρμονική χρήση συμπληρωματικών χρωμάτων, την Δημιουργία ατμοσφαιρικών εφέ με την πάχνη ή το φως του Ήλιου, την Χρήση των αντανακλάσεων του ουρανού και του τοπίου στην επιφάνεια του νερού και τα Θαλάσσια και γήινα τοπία, κτίρια, σκηνές της πόλης του Παρισιού, αλλά και των πόλεων του εξωτερικού, γέφυρες βάρκες κλπ.
Στον Κυβισμό παρατηρούμε ότι βασίζεται στην ανάλυση των γεωμετρικών σχημάτων, στη διάσπαση της δομής των πραγμάτων και στη σύνθεση μιας αφαιρετικής εικόνας με βάση τα στοιχεία αυτά. Καθιέρωσε την πνευματική αντίληψη της τέχνης και απέρριψε τη συγκεκριμένη απεικόνιση, πλησιάζοντας την αφαίρεση, στοιχείο που είχε καθοριστική επίδραση στη νεότερη καλλιτεχνική δημιουργία. Στον Σεζανικό Κυβισμό παρατηρούμε ότι οι καλλιτέχνες απλοποιούν τους όγκους και τα σχήματα αλλά κρατούν την παράσταση. Οπως Νεκρές φύσεις, μουσικά όργανα, μπουκάλια, ποτήρια, τραπεζάκια. Δεν τους ενδιέφεραν ούτε η απεικόνιση, ούτε η αφήγηση αλλά η διανοητική απόδοση των πραγμάτων, η ανάλυση της φόρμας, του χρώματος και του φωτός. Ρυθμική σύνθεση πάνω σε γεωμετρικές χαράξεις και από τη σκούρα μονοχρωμία γκρι και ώχρας η οποία κυριαρχεί.
Στον Εξπρεσιονισμό παρατηρούμε ότι βασίζεται στην έντονη και ενίοτε επιθετική έκφραση των συναισθημάτων της ανθρώπινης ψυχής. Εκδηλώθηκε αρχικά ως αντιπαράθεση προς τον ιμπρεσιονισμό και εξέφραζε την αντίδραση των καλλιτεχνών στον υλισμό της καπιταλιστικής κοινωνίας. Οι εξπρεσιονιστές πίστευαν ότι κάθε τμήμα της προσωπικότητας και της ανθρώπινης ύπαρξης αποτελεί μορφή έκφρασης και όριζαν την τέχνη ως μέσο επικοινωνίας μεταξύ ανθρώπων, μεταξύ καλλιτεχνών και θεατών. Απομακρύνονταν από την απεικόνιση της πραγματικότητας και ασχολούνταν με την έκφραση της σκέψης και των συναισθημάτων, προσπαθώντας να εισχωρήσουν στις πιο σκοτεινές γωνίες της ανθρώπινης ψυχής. Οπως η Τέχνη ανησυχητική και αγχώδη, που εκφράζει τις εσωτερικές αναζητήσεις και τις ψυχικές αγωνίες των καλλιτεχνών. Βίαια χρώματα (κόκκινο και μαύρο), επιθετικές φόρμες, ασφυκτικές συνθέσεις, μανιεριστική διαστροφή των γραμμών, έντονα περιγράμματα και υπερβολική παραμόρφωση του ανθρώπινου σώματος Οι εξπρεσιονιστές εστιάζουν την προσοχή τους στον άνθρωπο και τα συναισθήματά του, στη διαστρεβλωμένη απεικόνιση του σώματος και του προσώπου, που εκφράζει το ανθρώπινο δράμα. Θέματα απαισιόδοξα και μακάβρια, που σχετίζονται με το θάνατο αλλά και θέματα με έντονο ερωτισμό.
Στον Ντανταϊσμό παρατηρούμε ότι οι ντανταϊστές αμφισβητούν το δυτικό πολιτισμό και τις αρχές της μοντέρνας κοινωνίας, αντιδρούν στον πόλεμο και στις καταστροφές που προκαλεί και απαντούν με βία, χιούμορ, παραλογισμό και σκάνδαλα. Καταδικάζουν την ωραιοποιημένη, ιδελεαστική τέχνη που φέρει μηνύματα ηθικής και προτιμούν την αυθόρμητη, απελευθερωμένη δημιουργία, ανεξάρτητη από κανόνες λογικής. Θεωρήθηκαν αρνητικοί και καταστροφικοί γιατί σκοπός τους ήταν να σοκάρουν και να εναντιωθούν στο κατεστημένο της εποχής. Οπως τυχαία σχήματα και εικόνες, φόρμες εμπνευσμένες από τις μηχανές και ανθρώπινες φιγούρες που θυμίζουν περισσότερο ρομπότ, ετερογενή υλικά (μαλλί, ξύλο, φωτογραφίες και φωτομοντάζ, χαρτί, σκουπίδια.
Στον Σουρεαλισμό παρατηρούμε ότι διατηρεί τη ρεαλιστική αναπαράσταση της πραγματικότητας και εκφράζει το υπερφυσικό και το υποσυνείδητο μέσα από τον παράδοξο συνδυασμό των στοιχείων και των συμβόλων, των εικόνων και των λέξεων. Οι σουρεαλιστές είχαν μεγάλο σεβασμό για την επιστήμη, καθώς και ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις θεωρίες του Fraud. Οπως ορίζεται από το τυχαίο, το υποσυνείδητο αναζήτηση ενός νέου εσωτερικού, προσωπικού κόσμου μέσα από την εικαστική δημιουργία, ρεύμα με συγκεκριμένη θεωρία και κανόνες σύνθεσης, που έχουν σκοπό να διεγείρουν την ψυχή με οπτικά εφέ και παραδεισιακές ή εφιαλτικές εικόνες, χρησιμοποιούν τη φαντασία τους για να απεικονίσουν. Παρατηρούμε ακόμη ότι διατηρούν τον μυστικό κόσμο των ονείρων με τρόπο ασυνήθιστο, αποκρουστικό και ταυτόχρονα χιουμοριστικό. Οπως μεταμόρφωση του πραγματικού σε φανταστικό, παραμορφώνοντας τα ανατομικά στοιχεία και τα αντικείμενα, εικόνες χωρίς λογική συνοχή, ερημικά και μοναχικά τοπία, τίτλοι μυστηριώδης και ακατανόητοι. Σκοπεύουν να αγγίξουν το ακατανόητο και να δημιουργήσουν ένα ονειρικό σύμπαν. Παρατηρούμε ακόμα ότι, συχνά χρησιμοποιούν το φωτογραφικό ρεαλισμό, την οπτική αυταπάτη και την τέλεια τεχνική εκτέλεση για να δώσουν αληθοφάνεια στο υπερφυσικό. Χρησιμοποιούν ετερογενή υλικά (μαλλί, ξύλο, φωτογραφίες και φωτομοντάζ, χαρτί, σκουπίδια.
Στον Φωβισμό Fauves = αγρίμια, θηρία, παρατηρούμε τα δυνατά, πλακάτα, αντιθετικά χρώματα. Ο Ματίς λέει¨…απομακρυνθήκαμε εντελώς από τα χρώματα της μίμησης και πετύχαμε, με τα καθαρά χρώματα, εντονότερες αντιδράσεις – αντιδράσεις αυθόρμητες και πιο δυνατές…¨ Παρατηρούμε ακόμα πίνακες – παραδείγματα του κύριου εκπροσώπου Ματίς, προσωπογραφία με την πράσινη γραμμή,
Στην Pop Art που γεννήθηκε στην Αγγλία περίπου τη δεκαετία του 1950 αλλά πήρε τις διαστάσεις που σήμερα εμείς γνωρίζουμε στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής την δεκαετία του 60′ παρατηρούμε ότι εκεί μοιράστηκε το ενδιαφέρον των φίλων των τεχνών, με τον μινιμαλισμό. Το κίνημα αυτό χαρακτηρίζεται από την καθημερινότητα που αποπνέει και είναι σαν κραυγή από την εισβολή των μέσων μαζικής ενημέρωσης και του καταναλωτισμού στην ζωή μας. Αυτοί χρησιμοποιούσαν σαν υλικό για την τέχνη τους οτιδήποτε περνούσε από το χέρι τους. Αποκόμματα από εφημερίδες, Αποσπάσματα από βιβλία κόμιξ, συσκευασίες από διάφορα προϊόντα, υφάσματα κ.α. Ο όρος Pop art χαρακτηρίστηκε απο το καινούριο μεταπολεμικό κίνημα τέχνης και καταναλωτισμού, το οποίο προσπερνά την έννοια του εξπρεσιονισμού και κάνει αντικείμενο λατρείας τα υλικά αγαθά. Ο μεγάλος καλλιτέχνης της Pop art χαρακτηρίζεται ο Andy Warhol, που χρησιμοποιούσε και επεξεργαζόταν φωτογραφικό υλικό για την τέχνη του.
Στον Μινιμαλισμό παρατηρούμε ότι το κίνημα αυτό πρωτοεμφανίστηκε την δεκαετία του ’60. Ο Μνιμαλισμός εμφανίζεται με διαφορετικές μορφές τέχνης τέχνης, όπως στα εικαστικά και στην μουσική. Ο σπαυδαιότερος καλλιτέχνης του κινήματος είναι ο Andy Warhol. Ο Μινιμαλισμός είναι ένα είδος τέχνης όπου τα αντικείμενα απλοποιούνται στα βασικά, γεωμετρικά σχήματα και παρουσιάζονται με έναν απρόσωπο τρόπο. Είναι ένα είδος αφηρημένης τέχνης που εξελίχθηκε ως αντίδραση, εναντίον στα αντικειμενικά στοιχεία του αφηρημένου εξπρεσιονισμού.
Μάγδα Ρούσση,ΜΑ
Ιδρυματική Υπεύθυνη της “Εικαστικής Ομάδας Πανεπιστημίου Πειραιώς”
