Συνέντευξη στη Χρυσώ Κοντάκου έδωσε ο Αλέξανδρος Αδαμόπουλος για το τελευταίο του βιβλίο «Οι Δαιμονισμένοι»
Συνέντευξη στη Χρυσώ Κοντάκου
Γράψαμε προ εβδομάδων μια σύντομη κριτική για το τελευταίο βιβλίο τού Αλέξανδρου Αδαμόπουλου ‘Οι Δαιμονισμένοι’. Η ποιότητα τού βιβλίου αυτού και η σπουδαιότητα των θεμάτων που αναπτύσσει εκεί, μας ώθησαν να συνομιλήσουμε με τον συγγραφέα:
Σας απασχολεί πράγματι, επί χρόνια, όπως λέτε συχνά, αυτό το έργο;
Α.Α: Από την 6η Γυμνασίου: Ακριβώς όταν θα δίναμε Λατινικά για εισαγωγικές στο Πανεπιστήμιο. Τότε έπεσε στα χέρια μου μια γαλλική μετάφραση τού έργου -‘Les Possedes’- και βυθίστηκα μέσα της εντελώς· αντί να κάνω καμιά επανάληψη στην ύλη που θα δίναμε σε δυο μέρες. Ευτυχώς ήμουν καλός στα Λατινικά και οι ‘Δαιμονισμένοι’ δεν μού κόστισαν την εισαγωγή μου στη Νομική Αθηνών.
Γιατί σας τράβηξε τόσο πολύ το έργο αυτό;
Α.Α: Αρχικά γιατί είναι ένας συγκλονιστικός ολόκληρος κόσμος, που αν σε αρπάξει στις δίνες του δεν μπορείς να τού ξεφύγεις εύκολα. Μετά βέβαια, ξαναδιαβάζοντας το γιγαντιαίο αυτό μυθιστόρημα, εμβαθύνοντας και αναλύοντας, ανακάλυπτα όλο και καινούργια πράγματα για τους χαρακτήρες και κυρίως για την κοινωνική και πολιτική διάσταση τού έργου, που μού έδιναν πολλές απαντήσεις σε καίρια πολιτικά ζητήματα που με απασχολούσαν τότε, όπως και τώρα άλλωστε.
Δηλαδή πέρα από τη λογοτεχνική του αξία θεωρείτε πως είναι και έργο πολιτικό;
Α.Α: Ασφαλώς! Οι ‘Δαιμονισμένοι’ τού Ντοστογιέφσκι είναι η σημαντικότερη ανάλυση τού φαινομένου τού Ευρωπαϊκού μηδενισμού που φούντωνε τον 19ο αιώνα και κυριάρχησε σ’ όλο τον κόσμο σχεδόν τον 20ο και η πιο λυσσαλέα επίθεση εναντίον του. Χωρίς να υπάρχει αυτή η ορολογία τότε -το 1870 που κυκλοφόρησαν ‘Οι Δαιμονισμένοι’- μπορούμε να πούμε ότι ο Ντοστογιέφσκι ήταν ο σημαντικότερος πολέμιος τού Μαρξ και ο μεγαλύτερος αντικομμουνιστής. Έναν αιώνα μετά λοιπόν· όταν ήμουν φοιτητής μέσα στη Δικτατορία, και ήμουν βαθιά αντιχουντικός και γνήσια δημοκρατικός, χωρίς όμως να είμαι Μαρξιστής, ‘Οι Δαιμονισμένοι’ ήταν το πιο σημαντικό πολιτικό μου οπλοστάσιο, καθώς λένε τρομακτικά πράγματα που δεν τα αντέχουν οι δήθεν ‘δημοκρατικοί’ και οι δήθεν ‘προοδευτικοί’. Γι’ αυτό άλλωστε τους είχαν απαγορεύσει στο κομμουνιστικό καθεστώς τής Σοβιετικής Ένωσης, τότε…
Ο Αλμπέρ Καμύ τι έκανε με τους ‘Δαιμονισμένους’ τού Ντοστογιέφσκι γύρω στο 1960;
Α.Α: Ο Αλμπέρ Καμύ -ο οποίος έτσι κι αλλιώς είναι πολύ μεγάλος συγγραφέας- γεννημένος το 1913, ξεκίνησε ως αριστερός μαρξιστής διανοούμενος, μέλος τού κομμουνιστικού κόμματος. Γρήγορα όμως, βλέποντας τα πράγματα εκ των έσω, κατάλαβε τι ακριβώς συμβαίνει· ιδιαίτερα με τη Σταλινική δικτατορία. Οπότε όχι απλώς απομακρύνθηκε μα θέλησε να στηλιτεύσει τα πράγματα· γινόμενος ένας εξαιρετικά ενδιαφέρων προοδευτικός αντικομμουνιστής. Το 1959 δε ασχολήθηκε με τη θεατρική προσαρμογή τού αριστουργήματος τού Ντοστογιέφσκι. Επέλεξε τα σημαντικότερα στοιχεία τού έργου και μένοντας απόλυτα πιστός στο πνεύμα τού μυθιστορήματος, δημιούργησε ένα επίσης αριστουργηματικό θεατρικό έργο, το οποίο μάλιστα χρηματοδότησε με τα λεφτά που είχε λάβει από το Νόμπελ και το σκηνοθέτησε ο ίδιος, λίγο πριν τον θάνατό του.
Υπήρξαν άλλες μεταφορές τού έργου αυτού στο θέατρο, στο σινεμά;
Α.Α: Εγώ ξέρω δύο: Μία είναι εκείνη που μού είχε αναφέρει ο Δημήτρης Χορν· γύρω στο 1947-48 στο Λονδίνο όπου σπούδαζε, και η άλλη είναι η κινηματογραφική μεταφορά των ‘Δαιμονισμένων’ από τον Αντρέι Βάιντα το 1988, η οποία όμως εμένα τουλάχιστον δεν μού είχε αρέσει καθόλου.
Κι εσείς τι ακριβώς προσπαθήσατε να κάνετε;
Α.Α: ‘Οι Δαιμονισμένοι’ τού Καμύ με συγκλόνισαν απ’ την πρώτη στιγμή που τους διάβασα. Κάθισα μάλιστα και τους μετέφρασα απ’ το γαλλικό πρωτότυπο. Είναι ένα πολύ σημαντικό θεατρικό έργο, που δεν προδίδει καθόλου το μυθιστόρημα. Η μετάφρασή μου εκείνη παίχτηκε σε μια μεγάλη παραγωγή τού Κ.Θ.Β.Ε το 1991. Ήθελα όμως να κάνω κάτι ακόμα για το κλασικό αριστούργημα τού Ντοστογιέφσκι.
Γιατί· τι άλλο θέλατε να κάνετε;
Α.Α: Μα γιατί όπως σας είπα, ‘Οι Δαιμονισμένοι’ δεν ήταν για μένα μόνο ένα αγαπημένο βιβλίο, με φοβερά γεγονότα και συνταρακτικούς χαρακτήρες, μα ήταν πάντα και μία πολύ σημαντική πηγή πολιτικής σκέψης και όχι μόνο. Σκέφτηκα λοιπόν πως μπορεί το έργο αυτό να γίνει και όπερα.
Πώς σας ήρθε να γίνει όπερα; Πώς κάνατε το λιμπρέτο;
Α.Α: Ίσως φταίει το ότι ήμουν τριάντα πέντε χρόνια νεότερος! Άρα μπορούσα να πετάω στα σύννεφα πιο άνετα και να λέω ό,τι θέλω πιο εύκολα. Είναι αλήθεια όμως, ότι με απόλυτη εντιμότητα και ανιδιοτέλεια σκεφτόμουν και το πίστευα, πως αν είχα φίλο τον Βάγκνερ, όλο αυτό το έργο θα μπορούσε να γίνει κάτι υπέροχο· μια εντελώς Δαιμονική συμφωνία ήχων, κινήσεων, καταστάσεων… Φαίνεται πως -αν και δεν ήμουν συνθέτης εγώ ο ίδιος- ήμουν πολύ πειστικός και τα έλεγα με απέραντη ζωντάνια όλα αυτά· τόσο που ο συνθέτης πείστηκε να κάνει τη μουσική κι έτσι άρχισα να δουλεύω δημιουργώντας το κείμενο για την όπερα.
Ήταν μεγάλη η παραγωγή τής Εθνικής Λυρικής Σκηνής;
Ναι, ήταν ένα σοβαρό εγχείρημα· με μια μεγάλη ομάδα αξιόλογων καλλιτεχνών.
Και γιατί επανήλθατε είκοσι χρόνια μετά;
Α.Α: Γιατί οι ‘Δαιμονισμένοι’ τού Ντοστογιέφσκι, αλλά και η θεατρική προσαρμογή πού έκανε ο Καμύ είναι πάντα ζωντανοί. Μόνο που εκείνο το θεατρικό τού Καμύ είναι πολύ μεγάλο σε διάρκεια· ίσως και πάνω από τρεις ώρες. Σκέφτηκα λοιπόν πως το κείμενό μου, που είναι στο ίδιο κλίμα ακριβώς μα αισθητά πιο σύντομο, θα μπορούσε να εκδοθεί τώρα μόνο του· ως ένα θεατρικό έργο, χωρίς απολύτως καμία σχέση με τη μουσική και την όπερα τότε: Τιμώντας έτσι τα διακόσια χρόνια από τη γέννηση τού μεγάλου Ρώσου κλασικού, το 1821.
Ευτυχής συγκυρία· τα διακοσιοστά γενέθλια τού Ντοστογιέφσκι…
Α.Α: Ναι, και μάλιστα στις 11 Νοεμβρίου τού 2021!
Είναι πράγματι το έργο αυτό τόσο επίκαιρο όσο πιστεύετε; Διαβάζοντάς το, ο μέσος αναγνώστης το εισπράττει αυτό;
Α.Α: Ασφαλώς! Πιστεύω πως ο καθένας βλέπει εκεί μέσα πράγματα που ζούμε τώρα· ανεξάρτητα από ονόματα και καταστάσεις που αναφέρονται στην Τσαρική Ρωσία: Οι πάντες θεωρούν πως οι ‘Δαιμονισμένοι’ είναι ένα κολοσσιαίο δημιούργημα, που όσα χρόνια κι αν πέρασαν από τότε που πρωτοεκδόθηκε, δεν έχει χάσει τίποτε απ’ την αρχική του λάμψη. Ή μάλλον -για να είμαι ακριβέστερος- απ’ τον απέραντο ζόφο που αποπνέει· καθώς αναλύει με χειρουργική ακρίβεια και επιτίθεται λυσσαλέα στους κάθε λογής μηδενιστές και στους δήθεν ‘προοδευτικούς’ αρνητές των πάντων: Στους ‘δαιμονισμένους’ των ημερών μας που δυστυχώς βλέπουμε παντού γύρω μας…
Σας ευχαριστώ για την τόσο κατατοπιστική συνομιλία μας
Α.Α: Κι εγώ σας ευχαριστώ.
©Χρυσώ Κοντάκου
chryssokon@yahoo.com
